6 February 2017
Het bekende geschiedenisprogramma van de NPO ‘Andere Tijden’ heeft onder de bezielende leiding van regisseur Maarten Blokzijl en researcher Tess de Bruijn een prachtige aflevering gemaakt over de begindagen van het openbaar carnaval in Kruikenstad. In een aflevering van 31 minuten tonen zij de worsteling om van het carnaval ‘binnen’ naar het carnaval ‘buiten’ te komen en de strijd die daarmee gepaard ging. De uitzending wordt vertoond op zaterdag 11 februari om 21.25 uur op NPO2 en herhaald op zondag 12 februari zondag om 14.30 uur op NPO 2. Op www.anderetijden.nl/afleveringen is het programma later nog terug te kijken.
Illegaal carnaval in Tilburg
Het programma draagt de naam ‘Illegaal carnaval in Tilburg’ en kent de onderstaande beschrijving:
In het streng katholieke Tilburg proberen fanatieke feestvierders in de jaren zestig een einde te maken aan het al 100 jaar bestaande verbod op carnaval in de stad. In Tilburg was het anders dan in andere Brabantse steden streng verboden om gekostumeerd over straat te gaan. Carnaval werd alleen in de beslotenheid van een kroeg gevierd. Tegen de eerste illegale carnavalsoptochten in 1963 en 1964 trad de politie streng op; de stoet werd ontbonden en de deelnemers kregen een bekeuring.
“Het was eigenlijk een schuilcarnaval. Alles moest stiekem gebeuren in zaaltjes en je moest je carnavalskostuum verbergen onder een lange jas en een muts, want het mocht niet!” Guusje Verhagen vertelt hoe zij in de jaren ’50 carnaval vierde in het streng katholieke Tilburg. In de Brabantse textielstad werd in 1857 het carnaval verboden nadat het feestrumoer buiten op straat het belangrijke 40-urengebed in de kerk verstoorde. In de dagen voor de vastenperiode werd in Tilburg, tot aan de ’60-er jaren, 40 uur lang gebeden in estafettevorm. Geen carnaval, maar bidden.
“Carnaval werd gezien als tijd van zonde” aldus pastoor Van Noorwegen van de Heuvelkerk. “Mensen deden maar, zopen bier, aten teveel en dansten. Dat werd als zondig gezien dus uit eerherstel werd Jezus aanbeden en werd de heilige monstrans uitgestald.”
Marjan van Turnhout, wiens ouders uit Den Bosch kwamen, kreeg tijdens het 40-urengebed een speciale behandeling van de nonnen. “Ik moest helemaal vooraan op mijn knietjes bidden voor een zondige man in Den Bosch, en dat was mijn vader.” De nonnen waren erachter gekomen dat Van Turnhout met haar vader stiekem carnaval was gaan vieren in Den Bosch. “Wat ze in Den Bosch hadden, met een optocht en zo, dat wilden wij hier ook natuurlijk, niet meer dat geniepige gedoe!”
De drang om carnaval te vieren wordt steeds sterker, zeker in de jaren ’60. Maar omdat de gemeente geen toestemming wilde geven voor een carnavalsoptocht, besluiten leden van de carnavalsvereniging ‘De Bierpompen’ om het dan maar zonder vergunning te doen.
Piet Spape: “We gingen de prins inhalen op het station en de spoorwegen hadden ons verzekerd dat de politie ons daar niks kon maken, dus dat werd feest. Toen zijn we met de prins op een wagen en een paar karren erachter door de stad getrokken tot aan het Piusplein. Daar werd mijn zwager meegenomen naar het politiebureau en kregen we 34 processen verbaal. Voor ieder lid één.”
Uiteindelijk gaat de gemeente overstag en kan ook Tilburg openlijk op straat carnaval vieren. De optocht is nu één van de drukst bezochte optochten van het land. Carnaval heeft ook het 40-urengebed verdreven; de pastoor stopte ermee in 1967 door gebrek aan animo. “Volle café’s, lege kerken. Het is niet anders.”
De foto bij dit bericht komt uit de Collectie van het Regionaal Archief Tilburg.
