Column van Piet: Gruun ooranje sjaol
14 February 2023
Piet van Beurden duikt in Kiele Kiele de Podcast regelmatig in de geschiedenis van carnaval. Op ons verzoek schreef hij deze column over de groen-oranje sjaal.
Column van Piet
Multatuli, ene kleurrèèke meens öt de vaoderlaandse geschiedenis, zeej ôot es. “Niemes weetet, èn hullie die zèggenet te weete, die zènneter nie oover eens”. Èn zôo zit dè dus persies bè de kleure van onze karnevals sjaols. Kik… Kleure wieren al honderde jaore gebrökt om bodschappe dur te geeve. Zeekers in ene tèèd dè meense nie zo goed leeze kosse.
In Amerika doen ze vòlleges mèn nie zo moejlek. Hullie Mardi Grass karnevalsfisje, dè heej gruun, pèèrs èn goud as vaaste kleure. Pèèrs betêekent dan rechtvaordeghèd, gruun stao vur et gelêûf èn goud dè is maacht. Naa jè. Dès de teejerie die truggrèpt nòr et vaastlègge van de kleuren in 1872, toen ene Russiesen hèrtòg op bezoek kwaam in New Orleans. Wir iemes aanders zeej dè en vlag drie kleure moes hèbbe. Vòlleges de aaw heereldiek moet daor en meetaol kleur bè zitte, goud dus èn nòg tweej vlag wèèrdege kleure. Eh… tsjè. Tis daor dus ok wèl ingewikkeld èègelek.
Hier in Kruikenstad ist himmòl en ding. Perfèsser Herman Pleij, die zeej dè gruun èègelek ok gèèl èn blaaw in zich heej. Dus gruun heej wèl drie betêekenisse. blaaw is den heemel èn ok èègelek persies et teegenoovergestèlde daorvan, de èèrde. Dè ston dan dus vur bedròg, hèùgelerij èn wè nòg nie meer. In de midddeleuwen èn nèt nò den ològ reeje meense rond in en blaawe schèùt om karneval te viere. Et gèèl is ok nie èècht poozetief. Zòthèd, onbetrouwberhèd èn giereghèd. Hèksen èn beule moesse dè vruuger draoge. Ak hêel eerlijk zèè, dan wòrreter nie beeter op. De mèngkleur gruun zo dan ok wir staon vur instebieletèèt èn onbetrouwberhèd. Èn dè is en kènmèèrk van karnevalsvierders vòlleges dieje perfèsser Pleij. Ooranje is dan ok wir en hil verhaol, van gèèl èn rôod waor dègge ok nie blij van wòrt.
Kèk, wè ik dan wir kos vèène dè is dè in de middeleuwe de drie karnevalskleure gèèl, rôod èn gruun wiere. Narre groepe, die vroolek op kestêele èn rond kôoninge rondhinge, die han en kombienaasie van die kleure. In Duitsland wiere ze mistal gèèl rôod, in Drankrijk, eh Frankrijk oover et algemeen vural gruun rôod behalleve in Dyon waor dèsse rôod gèèl èn gruun han. Messchient vonne we dè gruun al goed, we hèbbe nie vur niks en lieke… We lusse ze gruun!” Mar we zèn op de sènte hier in Kruikenstad, dus as we dè Narre rôod èn gèèl naa mènge? Dan hèbbe we ooranje? Hèndeg tòch. Òf ok ene schôone, Willem II van Oranje, in dè Tilburgse lieke: We hèbben ok ene Willem Tweej / hij zie wèl gruun mar we doeneter meej… Willem van Oranje Zie Gruun! Dès dus èègelek et hille jaor daor en Krèùkebild.. Goed, dè zèn dan mèn teejeriekes.
Reejaksies op de teejerieje van de perfèsser zèn poozetiever. Vòlleges Gerard Steijns is et veul simpeler. Bèùte karneval is Tilburg gèèl blaaw. De bèbeheurende priemèère kleure van dees kleure zèn gruun èn ooranje. Hup klaor. Zôo zo de stichting dè hèbbe bedòcht hattie gezeej. Mar toen ik em daoroover bèlde zeetie, dèttie der zèlf ok nie bè waar toen ze dè bedòchte, dus dèttie dè èègelek nie kos zègge.
Nou dan tòt slòt die van Bart Kleintjes is messchient wèl het schonst as teejerie. Hij zeej dè hullieje paa, Prins Fons den Irste, de kleure heej gekozen rond 1972, nòdè burgemister Becht zeej nò jaore dèt karneval verboje waar “et licht vur karneval heej jaore op rôod gestaon, mar et stao op ooranje èn kan zommar wirres gruun wòrre” Dè bietje onzeekerhèd dè paaste persies op ene sjaol, ene gruun ooranje sjaol.
Ôoh wòcht der isser nòg êene. Vòlleges de Vèverduikers han hullie de kleur as irste. De Prins die kwam begien jaore 70 es langs èn vonnet wèl en kèkke kombienaasie èn toen heej de stichting de kleuren opgenoomen as dé karnevalskleure.
Multatuli ha gelèèk. We zullenet nôot zeekers weete. Mar daor hoeve we nie minder plezier om te hebben. Dus draogtem frêet meej veul leut èn gifter oewen èègesten draaj aon. … We hèbbe de schonste stad vant laand èn onze vadder is fabriekaant, dus lòt ze mar koome… we lusse ze gruun. We hèbben ok ene Willem Tweej / hij zie wèl gruun mar we doeneter meej.
Ôoh gullie wilt meer weeten oover dieje sjaol?
Dè kan zeekers nòg wel èffe. Die sjaol isser al èffe. De irste footoos (agge aawere hèt stuur ze vural deur), die koome tenòstenbaaj öt 1977. Toen wiere de kleure vural gedraoge dur de Fienesjêele kemmissie van de Carnavalstichting van Kruikenstad. De sjaol waar toen allêeneg bedoelt vur vrèwillegers èn Dokmardeurs. Die lèste krêegenem pas nò drie jaor kontrebuusie betaole.
In 1979 ging et himmòl lòs èn koste de kleuren ooveral in de stad zien. Daormeej heej de sjaol zo onderhaand zen 4 x 11 juubeleejem wèl gehad. In 2010 wier de sjaol meer vur iederêen. Dè wil zègge, dègger niks gèks vur hoefde te doen òf te laote om em te krèège, want ge kostem vanaf dan ooveral kôope.
Waor dègge wèl op moet lètte is dègge dan enen èèchte sjaol kopt. Der zèn sewèèle verschaaje kepiekes van dieje sjaol in den omlôop. Mar enen èèchte Kruik, die steunt netuurlek et oopenbaor karneval èn kopt allêeneg enen èèchte sjaol. Meej dè èèchte Kruikenstadse gruun ooranje, hoe dè die kleuren ok ôot gekooze zèn.
Want… We hèbbe de schonste stad vant laand èn onze vadder is fabriekaant, dus lòt ze mar koome… we lusse ze gruun. We hèbben ok ene Willem Tweej / hij zie wèl gruun mar we doeneter meej.
Hoe herken je de officiële groen-oranje sjaal?
- Schuin gebreide groen-oranje banen
- De tekst ‘Kruikenstad’ in oranje letters in de laatste groene baan
- Het labeltje met de Kruikenzeiker en ‘Carnavalsstichting Tilburg’
Kiele Kiele de podcast
Hieronder kun je luisteren naar het fragment van Piet in ‘Kiele Kiele de podcast’.
